آیا ایمان بالاتر است یا اسلام؟

قالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا ۖ قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَٰکِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمَانُ فِی قُلُوبِکُمْ ۖ وَإِنْ تُطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا یَلِتْکُمْ مِنْ أَعْمَالِکُمْ شَیْئًا ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (حجرات :14)

بادیه‌نشینان گفتند: «ایمان آوردیم‌.» بگو: «ایمان نیاوردید. لیکن بگویید اسلام آوردیم.‌» و هنوز در دل‌هایتان ایمان داخل نشده است و اگر خدا و پیامبر او را فرمان برید، او از (ارزش) کرده‌هایتان چیزی کم نمی‌کند. همواره خدا بسی پوشنده‌ی رحمتگر بر ویژگان است.

«اعراب» تنها به معنى عرب زبانها تنها نیست، بلکه کلًا کسانى که دور از شناختها و تمدنهاى انسانى و ایمانى هستند مىباشند، چه عرب زبان باشند و یا نه، چه شهرى باشند یا دهاتى و یا بیابانى و کوهستانى، اصل در این میان دور بودن از این فضائل انسانى و ایمانى است، و لفظ «اعراب» مانند «اعراب» آشکار بودن و بدون سر پناه بودن آنان است، که بیابانىها نوعاً اینگونهاند، و نوعاً از این امتیازات دورند، روى این اصل اگر شهرهایى بسى بزرگ و متمدن به تمدنهاى ظاهرى مانند مسکو، پاریس، لندن و واشنگتن از این امتیازات دورند، اینها هم در ضمن اعرابند، و اگر در روستایى کوچک ولى با معرفتى بزرگ باشند مانند حالت نخستین مدینه باشند، اینها هرگز اعراب بدین معنا نیستند.

در هر صورت این بى پناهان و بىسرپناهان که تازه به زبان مسلمان شده بودند و منافق هم نبودند، مىگفتند ما ایمان آوردهایم، به آنان بگو که تا این ایمان به دلهاتان وارد نگردد شما تنها اسلام آوردهاید و نه ایمان، و چون در راه ایمانید و ظاهرساز و منافق هم نیستید، در بعد قصور از ایمان که هنوز شناخت درونى برایتان حاصل نگشته، پاداش اعمالتان در پى پاداش مؤمنان است، و خدا نسبت به عدم ایمان کنونىتان که از روى تقصیر نیست غفور و رحیم است.

لفظ اسلام یا ایمان هر کجا مطلق باشد تمامى مراحل زبانى، قلبى و عملى را شامل است حتى نسبت به منافقان، ولى هنگامى که اسلام پیش از ایمان قرار گیرد مانند آیه مورد بحث، اسلام همان زبانى است و ایمان مربوط به قلب است که نتیجهاش نیز عمل است.

اسلام داراى دو بعد است که میانگینش ایمان مىباشد، اسلام قبل از ایمان که همان زبانى است و اسلام بعد از ایمان که فراتر از ایمان است بدین معنى که کل ادراکات درونى و حواس برونى در برابر پروردگار تسلیم هستند، آیاتى هم بر مثلث این جریان دلالت دارند، که پس از این آیه مورد بحث مىباشد مانند آیه (37: 103) که اسلام ابراهیم و اسماعیل را در جریان ذبح اسماعیل به میان آورده و آیات دیگرى هم که اسلام رسولان و حتى اسلام رسول آخرین را تبیین نموده است که" قل انى امرت ان اکون اول من اسلم" (8: 14)

منبع : ترجمان فرقان آیت الله صادقی تهرانی