بسمه تعالی

حضرت آیه الله صادقی تهرانی دامت برکاته 

سلام علیکم 

لطفاً پاسخ استفتاء ذیل را بیان فرمایید ؛ 

اگر مصافحه شخصی مسلمان با غیر محارم ، در محیطی و شرایطی ، ضرورت عرفی داشته باشد مثلاً نامحرم عدم مصافحه را بی احترامی به خود بداند در این صورت حکم شرعی مصافحه با نامحرم چیست ؟ 

با تشکر : الفانی - محسن نورانی 



بسم الله الرحمن الرحیم 

و علیکم السلام و رحمه الله  - مصافحه با نامحرم بدون ضرورت شرعی ، مطلقاً حرام است.

 چون اولاً : احترام احکام الهی ، بر هر چیز دیگری مقدم است که :( ..و من یعظم حرمات الله فهو خیر له عنده ربه ..) (حج / ۳۰) 

ثانیاً : ضرورت عرفی هرگز حکم ضروت شرعی را ندارد . زیرا ضرورت عرفی ، ضرورت مطلق نیست یعنی ممکن است بعضی اشخاص کاری را ضروری بدانند ولی برای دیگران هیچ ضرورتی نداشته باشد و قرآن کریم نیز ، ضرورت شرعی را به صورت فعل مجهول بیان فرموده است که : (وقد فص‍ل لکم ما حرم علیکم الا ما اضطررتم الیه .). (انعام / ۱۱۹)  در این آیه مبارکه  اضطررتم  معیار حکم ثانوی است که در حال اضطرار واقعی و پیش آمد یعنی در حالت ناچاری ، واجب است حکمی حرام به حلال و بالعکس مبدل شود و اگر چیز دیگر مثل ضرورت عرفی ملاک تبدیل فوق الذکر بوده آیه با فعل معلوم به صورت  اضطررتم  نازل می شود  تا خود را به ناچاری انداختن نیز محکوم به اضطرار حقیقی باشد ! بنابر این چون ضرورت شرعی ، ضرورت مطلق است در صورت این ضروت ناخواسته که اهم از حرمت احکام اولیه است حرام به حکم ثانوی با ضرورت شرعی حلال می شود،مانند تقدم خوردن گوشت خوک بر مردن شخص گرسنه یا اینکه مثلاً‌ به مسلمانی گفته شود : اگر با نامحرم مصافحه نکنی تو را می کشیم یا اعضای بدنت را قطع می کنیم و امثال آن که با وجود چنین ضرر اهمی ، این مصافحه اضطراری جایز است، اگر چه بسیار بعید است اضطرار مذکور پیش آید؛ بنابر این اگر کسی در محیطی یا شرایطی قرار گرفت که امکان داشت با نامحرم مصافحه کند بهتر است هنگام مواجهه با وی دست بر سینه نهاده و با سلام به او احترام نماید و سپس در وقت مقتضی ، حکم الهی را برای نامحرم بیان کند چنانکه بعضی از متدینین در داخل یا خارج ممالک اسلامی همین شیوه را انجام داده اند و مشکلی هم پیش نیامده است . 

 ثالثاً : حرمت مصافحه با غیر محارم ، حکمی قطعی از احکام اولیه اسلام است و از ضرورتهای اسلامی شیعی و سنی است و کلیت دارد. پس جواز مصافحه با نامحرم دلیل می خواهد که جز مورد خواص جواز مصافحه از روی لباس بر مبنای سنت قطعیه و یا به هنگام ضرورت شرعی هیچ دلیل دیگری نداریم . 

رابعاً : مصافحه با اجنبیه به گمان احترام به او و ترس از وهن ، ترک حکم الله است و خود موجب وهن اسلام می باشد و احادیث این باب نیز به هیچ وجه من الوجوه منصرف به زنان مسلمان نیست و هرگز اشاره ای هم به تجویز مصافحه با نامحرمان حتی نسبت به (القواعد من النساء) و (غیر اولی الاربه من الرجال) وجود ندارد که در اینجا فقط به یکی از احادیث – یعنی صحیحه ابوبصیر – اشاره می کنیم:

 عن ابی بصیر عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال:قلت له : هل یصافح الرجل المراه لیست بذات محرم فقال : لا الا من وراء الثوب . (وسائل الشیعه – ابواب مقدمات النکاح – باب ۱۱۵) 

در این حدیث شریف فقط مصافحه با نامحرم با واسطه لباس تحلیل شده است و (الا) که برای استثناء است ،حصر است در حلیت فوق الذکر، پس هرگز جای انصراف نیست زیرا مستثنی منه که کل زنان هستند بعد از این استثناء نص غیر قابل نقض می باشند . 

آری پس از (المراه) بدون ادات استثناء ، امکان انصراف وجود دارد ولکن در مورد استثناء که مستثنی منه را نص میکند هیچ انصرافی شرعی نیست و فرضاً اگر زنان کافره مستثنی بودند باید در استثناء اضافه می شد . پس در مورد استغراق این حدیث شریف و احادیث امثال آن که سنت قطعیه است استثنای دیگری بجز آنچه در قرآن و سنت ذکر شده است معنی ندارد و باطل است . والسلام  


قم المشرفه - محمد صادقی تهرانی   ۱۳۸۲/۲/۲