بر حسب آیه ی ۱۰۷ سوره ی صافات اسماعیل در عوض یک قربانی بزرگ از کشته شدن آزاده شده است . آن قربانی بزرگ چه بوده است؟

«وَفَدَیْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ»

«و اسماعیل را در ازای کشتنِ [:قربانیِ] بزرگی رهانیدیم.» 

بجاى کشتن اسماعیل قربانى دیگرى به میان آمد که اینجا" ذبح عظیم" خوانده شده، و آیا- چنانکه در روایاتى آمده این ذبح عظیم که بجاى ذبح اسماعیل بوده درباره حضرت حسین بن على علیه السلام است؟ هرگز! زیرا اولًا ذبح حضرتش به فرمان ربانى نبوده ، وانگهى حضرت حسین بن على علیه السلام بسیار برتر و والاتر از اسماعیل علیه السلام است، پس چگونه بجاى او فدا و ذبح مى گردد؟! یا مقصود گوسفندى بوده که بجاى حضرتش فدا و قربانى شده؟ ولى این هم که عظیم نیست. اسماعیل کجا و گوسفندى کجا که به هر مناسبتى ذبح مى شود، بلکه در این میان مى توان گفت: این ذبح عظیم استمرار و تداوم قربانى هاى حج براى خداست در منى و غیر آن که بسى از نظر ظاهر و باطن پر معناست. ظاهرش سیر کردن گرسنگانى از میهمانان درمانده خداست، و نیز نگریستن سیلهاى خون در این میان که قربانى کنندگان با دیدن این سیل خون در راه خدا از خون دادن و خونریزى در راه او هرگز نهراسند، و معناى معنوى دومینش این است که خدایا من خود را در راه تو آماده کشته شدن کرده ام، که همه چیزم را در راهت فدا کنم، چنانکه ابراهیم اینگونه مأموریت یافت، ولى چنانکه جریان ابراهیم خود امتحانى عمیق بود و نه کشتن اسماعیل، من هم بجاى خودکشى در راهت که در شریعت تو ممنوع است - آنچه در امکان دارم از حیوانات حلال گوشت در راه تو ذبح مى کنم که در جمع قربانیها در این مثلث ذبح عظیم است، البته بزرگتر از ذبح امتحانى اسماعیل نیست، بلکه استمرارهایى با عظمت است که در طول خط تکلیف این قربانى حلال در بُعد اخیرش به چهره ذبح حیواناتى حلال گوشت صورت گیرد، و در ابعادى قوى تر جهات معنوى این قربانى مراعات شود، و بالاخره در نقطه آخرینش در جهاد فى سبیل اللَّه براى جانبازى در راه خدا آماده شود.


منبع : ترجمان فرقان نوشته آیت الله محمد صادقی تهرانی