«بسم الله الرحمن الرحیم»
پرسش مرکز تحقیقات فقهی امام خمینی(ره) وابسته به قوّه قضائیه:

سوال: اگر مجرمی که قانوناً باید بازداشت شود در مکه دیده شود، بفرمایید:
الف) آیا از نظر شرعی امکان بازداشت وی وجود دارد؟
ب) آیا در فرض مذکور بین انواع جرایم (سرقت، قتل، بدهکاری، جاسوسی، مواد مخدر، محاربه، افساد فی الارض و ...) تفاوتی هست؟
ج) آیا بین حرم و بیت الحرام تفاوتی وجود دارد؟
د)آیا بین مسلمانان، کافر و اهل کتاب تفاوتی هست؟
هـ) آیا بین کسی که اتفاقاً به مکه رفته با کسی که به آن جا پناهنده شده، تفاوتی هست؟

جواب (با اشاره اجمالی به ادله):

«بسمه تعالی»،
الف: آری
ب: در فرض مذکور خیر.
ج، د، هـ : خیر
و اینک تفصیلاً عرض می شود که: مکان امن، اختصاصی به مکّه ندارد بلکه حدّ اوسعِ امنیت، تمام منطقه ی حرم است و با توجه به آیاتی از قرآن می بینیم که در یک آیه امنیتِ خود بیت مطرح شده است: {وإذ جعلنا البیت مثابة للنّاس وأمناً} (۲/۱۲۵) و در آیه ای دیگر مسجد الحرام جایگاه امن است: {فیه آیات بینات مقام ابراهیم ومَن دخله کان آمناً} (۳/۹۷) و سپس مکّه بر مبنای {وإذ قال ابراهیم ربّ اجعل هذا البلد آمناً} (۱۴/۳۵) و در پایان کلّ منطقه ی حرم مکان امن است بنابر:{أ ولم نمکّن لهم حرماً آمناً یُجبی الیه ثمرات کلّ شیء رزقاً من لدنّا...} (۲۸/۵۷) و {أ ولم یروا أنّا جعلنا حرماً آمناً} (۲۹/۶۷) پس در نتیجه بین حرم و بیت الحرام از نظر مکانی این تفاوت وجود دارد که بیت الحرام همان کعبه است ولی حرم وُسعتش بیشتر است که مجموع بیت الحرام، مسجد الحرام، مکّه و مقداری از اطراف آن، حرم محسوب می شود و محدوده ی آن چهار فرسنگ در چهار فرسنگ است، البته از نظر مقام، حرمت بیت و مسجد الحرام بیش از مکه و حرم است و چون طبق آیه ی شریفه ی: {ومن یرد فیه بالحاد بظلم نذقه من عذاب الیم} (۲۲/۲۵) برای وقوع ظلم در مسجد الحرام وعده ی عذاب الیم داده شده است بنابرین بطریق اولی اصل پیگیری جرم و بازداشت مجرم در مکه و حرم واجب است اگرچه شدت مجازات نسبت به انجام جرم در مسجد الحرام طبق احکام مقرّره ی شرعی لازمتر است نکته-ی دیگر اینکه معنایِ {الحاد بظلم} در مسجد الحرام، «پوشش نهادن بر گناه از روی آگاهی و ستم» است چه این گناه در مسجد الحرام واقع شده باشد یا در بیرون آن وقوع یافته و مجرم قصد دارد با پناه بردن به مسجد الحرام به آن گناه پوشش دهد به خیال آنکه آنچنان ظلمی پیگیری نشود؛ و این خود ظلم و اهانت به مسجد الحرام است که آن مکان محترم و امن را وسیله¬ی نجات از پیگیری ظلم قرار داده است. بنابرین اصل وقوع جرم و پناهندگی مجرم به مسجد الحرام هر دو گناه و ظلم است، و باید دانست که حرم الهی در هر دو بُعد تکوین و تشریع، امن است، امنیت تکوینی بدین معنی که به اراده ی الهی در این مکان مقدّس، برای موحّدان خطر و ضرر کمتر تحقّق می یابد و امنیت تشریعی این است که: شریعت الهی و عمل به آن در حرم، محترمتر از جاهای دیگر است و آیا احترام و قداست حرم، مقتضی نقض شریعت ربّانی است که اگر کسی در آنجا جرمی انجام دهد و یا مجرمی به آنجا پناه ببرد بویژه در صورت دوّم، او را بازداشت نکنند؟! آیا حرمت حرم برخلاف احترامش، موجب تخفیف، نسبت به پناهندگانِ مجرم است که این پناه به حرم الهی برای نقض حرمت حکم الهی است! اگر وجوب پیگیری مجرمان پناهنده به حرم بیش از دیگران نباشد هرگز کمتر نیست و چنانکه تأخیر این پیگیری در غیر حرم هرگز جایز نیست در حرم نیز بطریق اولی جایز نیست، اخبار انگشت شماری هم که در برابر نصوص کتاب و سنّت قرار گرفته است، در نحوه ی تعقیب مجرمان و اجرای حدّ یا تعزیر درباره¬ی آنان، هیچ نقشی ندارد، زیرا این خود مخالفتی است با کتاب و سنّت، و در ثانی خود این اخبار از نظر دلالت مورد نقض است مثلاً خبری که می‌گوید «اگر جنایتکاری به حرم پناه برد باید از غذا خوردنِ وی جلوگیری شود تا اجباراً از حرم خارج گردد و پس از آن، حکم نسبت به او اجراء شود» در اینجا باید پرسید: آیا کلّ حرم برای این پناهندگان مجرم، زندان است و یا زندانی؛ خصوصی دارند؟ اگر خصوصی باشد این حکمت هرگز جاری نیست که جلوی طعام او را بگیرند تا مجبور به خروج از حرم گردد و اگر زندان، عمومی است کُدام قدرتی می تواند در محدوده¬ی چهار فرسنگ در چهار فرسنگ، از طعام این مجرم فراری مانع شود، وانگهی این اخبار دو گونه است: نخست اینکه جریمه را در اختصاص قتل قرار داده و سپس اخباری هم آن را اعمّ از قتل دانسته، که این هم سوّمین اشکال بر اینگونه اخبار است.
در نتیجه امنیت حرم، هرگز برای مجرمان نیست، بلکه بیشتر برای جلوگیری از جُرم است، که جُرم در حَرَم، پیگیری اش بیشتر است و حتی حیوانات مهدور الدّم ـ مگر در مواردی خاص ـ آنجا در امن هستند، بلکه درختان هم، برای غیرِ ساکنان آنجا، در حالت احرام، در امن الهی می باشند. و اگر هم پناهندگی به حرم موجب تأخیر دستگیری مجرمان باشد در اختصاص مسلمانان است که برای کافران اینگونه امنی وجود ندارد و چنانکه گذشت اگر مسلمان مجرم به آنجا فرار کند به عکس آنچه گفته می شود، برای او امنیتی نیست تا چه رسد به کافران.
در هر صورت این امن و ناامنی برای مسافران و یا پناهندگان فرقی ندارد، بلکه معنای امنیت حرم، آرامش کاملِ آنجا از نظر وقوع جرم، و امنیت از وجود مجرم است و ناامنی در حرم هم، نا امنی برای وقوع جرم و عدم امنیت مجرمان است.
محمد الصّادقی الطهرانی
۱۳۷۸/۴/۱ هجری شمسی