معرفی تمام و در عین حال خلاصه از آیت الله دکتر صادقی تهرانی
حضرت علی (ع): «به زودی بر شما بعد از من زمانی می آید که عالمان دین معانی قرآن را دور می افکنند و حافظانش معنا وعمل به آن را به فراموشی می سپارند و مردم نیز از قرآن چیزی جز خطش نمی شناسند... پس قرآن و اهل قرآن در آن زمان، طرد شدگان حذف شده از جامعه اما همراهانی هم گام با هم در یک راه هستند ولی هیچ پناهنده ای آن دو را پناه نمی دهد» نهج البلاغه خطبه ۱۴۷
علامه طباطبایی: «علوم حوزوی به گونه ای تنظیم شده اند که به هیچ وجه به قرآن احتیاج ندارند، به طوری که شخص متعلم می تواند تمام این علوم را از صرف، نحو، بیان، لغت، حدیث، رجال، درایه، فقه و اصول فرا گرفته و به آخر برسد و آنگاه متخصص در آنها بشود و ماهر شده در آنها اجتهاد کند ولی اساساً قرآن نخواند و جلدش را هم دست نزند!
در حقیقت برای قرآن جز تلاوت کردنش برای کسب ثواب و یا بازوبندی فرزندان که از حوادث روزگار حفظشان کند چیزی نمانده، اگر اهل عبرتی عبرت بگیر!»
آیت الله خمینی: «مع الاسف به دست دشمنان توطئه گر و دوستان جاهل، قرآن این کتاب سرنوشت ساز نقشی جز در گورستان ها و مجلس مردگان نداشته و ندارد!» وصیت نامه صفحه ۲.
مبنای فکری
ایشان (آیت الله العظمی صادقی تهرانی) روش فقهی خود را فقه گویا نامیدند در مقابل فقه سنتی و فقه پویا. فقه گویا بیان قرآن را بیانی روشن و آشکار و فصیح می داند که برای پویندگان حقیقت همچون خورشید روشن است. فقه سنتی روش عادی فقیهان است که در آن قرآن در حاشیه علوم اسلامی چندان حضور ندارد در صورتی که باید قرآن محور و سنت حاشیه باشد.»
ایشان از نظر اصول تفسیری چهار سطح در تفسیر قرآن قائل است:
１- «عبارت» که معنی ساده دارد.
２- «اشاره» که منظور آیه با تفکر بیشتر بدست می آید و «خواص» آن را بهتر درک می کنند.
３- «لطائف» که برای اولیای الهی است.
４- «حقایق» که در انحصار انبیاست.
در نگاهی دیگر قرآن «نص» و «ظاهر» و «ظاهر مستقر» (و «ضابطه») دارد؛ در «نص» معنا روشن و واضح است و معنای دیگری محتمل نیست. «ظاهر» آن است که چند معنا محتمل باشد و باید با قرائن در همان آیات یا آیات دیگر یکی را رجحان داد: «ظاهر مستقر» آن ظاهری است که یکی از معانی جلوه بیشتری بکند.
آیت ا... صادقی تهرانی علم رجال و اجماع علما بر یک نظر فقهی را حجت برای درستی آن نظر نمی دانست و در صورتی آن نظر را قبول می کرد که معارض با «نص» یا «ظاهر مستقر» قرآن نباشد و اجماع را فقط به عنوان کاشف از شرع قبول داشت (توضیح بیشتر در توضیح بیانیه سال ۹۶).
اختلاف ایشان با اکثر علما در مسائل فقهی بیشتر از مسائل دیگر بود. با این مبنا که در مقابل «ظنی الدلاله» بودن قرآن «بیان فصیح و بلیغ» آن را درست می دانستند. ایشان اعتقاد داشت که بسیاری از علوم رایج اسلامی یا از قرآن گرفته نشده اند یا پایه قرآنی ندارند و بعضاً ضد قرآنی هستند تا آنجا که اگر قرآن محور همه ی علوم اسلامی باشد بسیاری از نظریات مخدوش می شود. خود ایشان می گویند که «بسیار شده با علمای بزرگ گفتگو کرده ام و حتی یکبار هم محکوم نشده ام.»
زندگی نامه
آیت ا... صادقی تهرانی در یکم فروردین ۱۳۰۵ هجری شمسی متولد و در یکم فروردین ۱۳۹۰ از دنیا رفت. ایشان از شاگردان برجسته آیت االله شاه آبادی استاد امام خمینی، آیت ا... بروجردی، علامه طباطبایی و میرزااحمد آشتیانی بود. اجازه اجتهاد خود را از آیت ا... خویی دریافت کرد. امام هم به ایشان اجازه نامه داد. ایشان در دوران تحصیل با آیت ا... بهشتی، مکارم شیرازی نوری، جعفر سبحانی، اردبیلی و درحد کمتر با شهید مطهری و منتظری هم درس و هم مباحثه بود. ایشان پس از تمام کردن دروس حوزوی دکترای الهیات و معارف اسلامی را از دانشگاه تهران دریافت کردند و سه سال به تدریس فلسفه اسلامی در دانشگاه تهران پرداختند.
فعالیت های سیاسی
از جمله فعالیت های سیاسی ایشان، فعالیت در قیام نفت با آیت ا... کاشانی بود. همچنین سخنرانی تندی که علیه محمدرضا شاه در سالگرد درگذشت آیت ا... بروجردی (سال 1341 یک سال قبل از قیام 15 خرداد 1342) در مسجد اعظم قم ایراد کرد و باعث شد تا حکومت وقت حکم اعدام برایش صادر کند تا برای حفظ جان خود به عربستان برود. ایشان درباره آن سخنرانی در سال های پس از انقلاب گفته بود: «هر آنچه امروز شما جرأت می کنید درباره شاه بگویید من آن موقع در آن فضای بسته و خفقان روی منبر گفتم». در عربستان علاوه بر مبارزه علیه حکومت شاه به مناظره با علمای وهابی و تبیلغ شیعه می پرداخت. مبارزه سیاسی ایشان در عراق و سپس در بیروت ادامه یافت. پس از پیروی انقلاب در مشهد نماز جمعه ای برگزار کردند با حضور نیم میلیون نفر که در آن از تانک به عنوان منبر و از تیر بار ضد هوایی به عنوان سلاح و از کفن به عنوان لباس استفاده کردند. در آن نماز جمعه مردم مشهد با جمع کردن صد هزار امضا خواستار انتخاب دائمی ایشان به عنوان امام جمعه شدند. طوماری که به امام نرسید. سپس ایشان در جمکران و دانشگاه شریف و دانشگاه تهران هم نماز جمعه برپا کردند.
بعد از آن با مشورت امام برای ریشه دار کردن نهضت قرآنی، در کارهای اجرایی شرکت نکردند و در قم ماندند.
آثار و تالیفات
آیت ا... محمد صادقی تهرانی بیش از ۱۳۰ اثر تحقیقی قرآنی و کتاب هایی که فعلاً بعضشان خطی است دارد که سرآمد همه ی آنها ۳۰ جلد تفسیر قرآن به نام «الفرقان» است که در مدت ۱۴ سال آن را به اتمام رسانده اند. همانطور که از نام کامل آن پیداست («الفرقان فی تفسیر قرآن بالقرآن و السنة») مبنای تفسیر، تفسیر قرآن به قرآن است و در ضمن استناد به سنت قطعیه. البته قبل از ورود به تفسیر بر علوم مختلفی از قبیل ادبیات عرب، فقه، کلام، اخلاق و فلسفه و برخی علوم طبیعی نیز تسلط داشتند. هر چند استفاده گسترده ایشان از براهین عقلی به این تفسیر جامعیت قابل توجهی بخشیده است و هر آیه متناسب با موضوع خود مورد بحث قرار گرفته است.
این تفسیر بعد از «المیزان» اولین تفسیر با روش قرآن به قرآن است. علامه طباطبایی در مورد تفسیر ایشان می فرمایند: «تفسیر شریف «فرقان» که زیارت شد؛ کتابی است که موجب روشنی چشم و مایه افتخار ماست. ان شاء ا... با تمامی قوا مساعی خود را در همین رشته تفسیر یعنی تفسیر قرآن به قرآن مبذول داشته باشید. توفیق جنابعالی را از خدای «اعزاسمه» خواستارم.»
از دیگر آثار ایشان آفریدگار و آفریده، گفت و گویی با مادی گرایان است. «المقارنات» که مرحوم امام و آیت ا... خویی درباره آن گفته اند: «بهترین کتابی است که علیه یهود و نصاری نوشته شده است». «آیات رحمانی» در پاسخ به «آیات شیطانی» نوشته شده و «فقه گویا» و «رساله توضیح المسائل نوین» از جمله آثار ایشان است.
برخی از نظرات و دیدگاه ها
در ادامه برخی احکام فقهی ایشان اشاره می کنیم: نماز مسافر شکسته نیست و روزه مسافر کامل است و افطار نمی شود. در آرای فقها ملاک برای قصد نماز و افطار روزه یا هفت فرسخ است یا «مسیر یوم» مسیری که کاروان در یک روز می پیماید در گذشته چون مرکب سفر شتر و اسب بوده این حکم جاری (آن هم قصر کیفی نه کمی) بوده ولی امروزه با وسایل امروزی در یک روز خیلی بیشتر از هفت فرسخ می توان مسافرت کرد بدون این که حرجی باشد و چه بسا راحت تر از حضر هم باشد. بنابراین امروزه این حکم موضوعیت ندارد و نماز و روزه مسافر کامل است. این مسئله در کتاب «نماز و روزه مسافران» شرح و بسط داده شده است (و البته ایشان همان «مسیرة الیوم» را هم دیگر قبول ندارند و بر مبنای قرآن فقط در زمان خوف کیفیت نماز را قصر می دانند و نه کمیتش-رجوع به رساله و کتاب مسافران-)
برخی از آرای دیگر: بدن کافران پاک است، مشروبات الکلی هر چند نوشیدنشان حرام است اما نجس نیستند، قمه زنی و زنجیر زنی حرام است سن بلوغ دختران و پسران برای نماز حدود ۱۰ سال و رای روزه حدود ۱۳ سال است (البته این سنین میانگین است اگر نه بر مبنای آیه ...لتنذر به و من بلغ.. و دیگر آیات بر مبنای توان عقلی و جسمی می باشد -شرح در رساله توضیح المسائل نوین-) و زکات به کل اموال تعلق می گیرد.
دلیل مهجوریت ایشان
آنچه به نظر می رسد دلیل اصلی مهجوریت ایشان نسبت به درجه علمی و سابقه مبارزاتی ایشان باشد اول روش استنباط فقهی متفاوت با روش موجود و استدلالات محکم ایشان در رویارویی با مسائل است. به نظر می رسد این منش و پایه فکری و و در نتیجه نظرات مستدل ایشان و در مرحله بعد برخی نظرات سیاسی اجتماعی متفاوت، شرایطی نظیر شرایط شهید مطهری و علامه طباطبایی را در عصر حاضر برای ایشان فراهم آورده است. بر هم زدن مجلس درس ایشان بعد از انقلاب مثالی بر نشان دادن جهت و تلاش برای مهجور ماندن ایشان است. کوشش نوشتار حاضر شناساندن این عالم بزرگوار بود.
به امید اینکه راه برای استفاده بیشتر از نظرات ایشان و پرده برداری از ذخایر عظیم کتاب آسمانی هموار و فراهم شود.
nily :)